Vài điều cần biết về Đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo (Codyceps) được xem là một loại nấm quý hiếm và được mệnh danh là “thần dược” vì những tác dụng kỳ diệu tới sức khỏe.
Từ cổ xưa, Đông trùng hạ thảo thường được vua chúa và những người có đặc quyền sử dụng. Vì khai thác trong tự nhiên và có tác dụng tốt với sức khoẻ nên giá của Đông trùng hạ thảo rất đắt, đắt hơn cả nhân sâm.
Ít người hiểu đúng về Đông trùng hạ thảo
Trước thông tin cho rằng Đông trùng hạ thảo toàn là hàng giả, Đông trùng hạ thảo không phải là dược liệu quý hiếm, Đông trùng hạ thảo không có nhiều khả năng chữa bệnh… PGS.TS Nguyễn Thị Chính người được mệnh danh “bà chúa nấm” ở Việt Nam khẳng định: “Đông trùng hạ thảo đã được phát hiện và nghiên cứu từ năm 1757. Từ xa xưa, nó đã được công nhận là dược liệu quý chỉ dành cho vua chúa. Qua nhiều năm nghiên cứu,các nhà khoa học trên thế giới và Việt Nam khẳng định đây là dược liệu quý hiếm và nó có khả năng hỗ trợ điều trị một số bệnh nan y. Hai loài Đông trùng hạ thảo được nghiên cứu và sử dụng nhiều nhất là Cordyceps sinensis và Cordyceps militaris”.
Theo PGS.TS Nguyễn Thị Chính, Đông trùng hạ thảo là một giống nấm ký sinh trên ấu trùng sâu hoặc sâu non. Nó không phải là thực vật hay côn trùng như mọi người đang lầm tưởng. Mùa đông giống nấm này ký sinh trên một số loài sâu để sinh trưởng và phát triển.Tới mùa hè, nấm mọc thành quả thể. Loài nấm Đông trùng hạ thảo tự nhiên có tên khoa học Cordyceps sinensis đã được các nhà khoa học Trung Quốc khai thác và sử dụng từ năm 1786. Loài Cordyceps militarisđược xác định năm 1783.
Qua phân tích thành phần hoá học và sinh học của Đông trùng hạ thảo tự nhiên (C. sinensis), các nhà khoa học Trung Quốc, Nhật Bản, Hà Quốc thấy nó chứa đầy đủ các axít amin, vitamin B1, B2, B12, E và K, một loạt các loại đường đơn và đường đôi (đặc biệt là Polyssaccarides), protein, các chất có hoạt tính sinh học (HEAA, steroid, adenosine, axit cordycepic,…), các nguyên tố khoáng và vi lượng (K, Na, Se,…). Năm 2004, các nhà khoa học của Hàn Quốc đã nghiên cứu thấy loài Cordyceps militaris còn có chất militarin có tác dụng chống ung thư như ung thư máu, ung thư gan, ung thư vú, ung thư dạ dày, ung thư tuyến tiền liệt,….
Chính vì sự đa dạng các hoạt chất trên, Đông trùng hạ thảo có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng của cơ thể, cải thiện hệ tim mạch, giúp bài tiết thận tốt, tăng cường khả năng sinh dục, chống lão hoá, chống mệt mỏi, chống các vi sinh vật gây viêm đường hô hấp và có tác dụng hỗ trợ điềutrị một số bệnh nan y như: ung thư, tiểu đường, viêm gan B, … ngoài ra nó còn các tác dụng trung hoà chất độc bảo vệ gan, thận…
Năm 2009, GS. TSKH Đái Duy Ban là chủ biên của cuốn sách “Đông trùng hạ thảo, dược liệu quý hỗ trợ điều trị các bệnh virus, ung thư, HIV/AIDS, đái tháo đường, suy giảm tình dục và nghiên cứu phát triển loài đông trùng hạ thảo mới ở Việt Nam” do nhà xuất bản Y học xuất bản năm 2009, đã khẳng định thành phần dinh dưỡng và tác dụng kỳ diệu của Đông trùng hạ thảo với sức khoẻ con người.
Trong những năm gần đây, một số nhà khoa học kết hợp với doanh nghiệp cũng đã áp dụng công nghệ cao để nuôi trồng thành công loài C.militaris với thành phần dinh dưỡng và hoạt chất sinh học cao và tạo ra các sản phẩm đưa ra thị trường sử dụng. Đông trùng hạ thảo thường được phối hợp sử dụng với các loại dược liệu khác để hỗ trợ điều trị các bệnh nan y và cho kết quả khả quan.
Giá không hề rẻ
Đông trùng hạ thảo tự nhiên(Cordyceps sinensis) là dược liệu quý và cực kỳ đắt đỏ bởi vì nó không hề có ở Việt Nam. Loài nấm này chỉ mọc vùng đồng cỏ cao nguyên có độcao 4000 - 5000m so với mặt biển ở vùng Tây Tạng, Nepal. Giá của Đông trùng hạ thảo mua ở Trung Quốc giá có thể lên tới 1-2 tỷ/kg khô.
Ở Việt Nam thị trường buôn bán Đông trùng hạ thảo rất nhộn nhịp nhưng người tiêu dùng nên thận trọng kẻo mua phải hàng giả.
Để tránh mua phải hàng giả PGS.TS Nguyễn Thị Chính lưu ý: “Không mua Đông trùng hạ thảo không rõ nguồn gốc trôi nổi trên thị trường. Người tiêu dùng chỉ nên mua Đông trùng hạ thảo của những cơ sở uy tín và các nhà nghiên cứu có tên tuổi”.
Một vài dạng dùng của Đông trùng hạ thảo
Đông trùng hạ thảo có thể dùng riêng dạng tươi hoặc khô sắc hay hãm uống nhưng lưu ý do hoạt chất ít tan trong nước nên khi dùng nên nhai nuốt cả dược liệu. Để khắc phục nhược điểm này, các nhà bào chế đã đưa ra nhiều dạng dùng khác nhau cho người dùng lựa chọn như: Viên nag cứng, nang mềm, bột, rượu thuốc phối hợp với nhiều dược liệu quý khác để phát huy tối đa tác dụng…
Lựa chọn sản phẩm hợp túi tiền
PGS.TS Nguyễn Thị Chính, người đầu tiên tại Việt Nam đã nuôi cấy thành công nấm Đông trùng hạ thảo loài hay còn gọi là nhộng trùng thảo (Cordyceps militaris). “Nấm Cordyceps militaris có màu vàng cam nhìn rất bắt mắt, có giá trị dinh dưỡng và hoạt tính sinh học không kém so với loài đông trùng hạ thảo tự nhiên”. Tuy nhiên bà Chính cũng nhấn mạnh rằng giá trị dinh dưỡng và hoạt tính của đông trùng hạ thảo phụ thuộc rất nhiều vào môi trường nuôi cấy và điều kiện sinh thái”. Giá của loài C.militarisnuôi trồng thấp hơn rất nhiều so với giá của loài C.sisensistự nhiên.
Cũng theo khẳng định của PGS.TS Nguyễn Thị Chính thì loài nấm Đông trùng hạ thảoC.militaris rất khó để làm giả được. Vì vậy, thay vì dùng nấm Đông trùng hạ thảo tự nhiên đắt đỏ dễ bị mua phải hàng giả thì loài nấm Cordyceps militaris là một sự thay thế với giá cả hợp túi tiền, chỉ khoảng vài chục triệu/kg. Khi lựa chọn, nếu chỉ dựa vào cảm quan, người dùng rất dễ mua phải hàng giả đã bị chiết hơi hết hoạt chất. Nếu có nhu cầu sử dụng, nên tìm đến những cơ sở có uy tín, sản phẩm có phiếu kiểm nghiệm xác định hàm lượng hoạt chất chính.
Ths. Trương Hải Nam